Fotograaf Paul Blanca (1958-2021): van de hoogste kunstkringen tot persona non grata

Hij kwam aan zijn eerste camera, een Canon F1, door een baksteen te gooien door een etalage vlak bij het Surinameplein. Met de foto’s die hij daarmee schoot kreeg hij een expositie. “Later ben ik teruggegaan naar die winkel,” vertelde hij, “met een stuk over mijn eerste solo-expositie uit Het Parool onder mijn arm, en een enveloppe met cash. De eigenaar kon er vreselijk om lachen. Sterker: hij hoefde dat geld niet eens. De verzekering had alles al vergoed.”

Paul Blanca, die eigenlijk Paul Vlaswinkel heette, groeide op in de buurt van het Surinameplein. Hij was met zijn alleenstaande moeder en tweelingzusje vanuit Curaçao naar Amsterdam gekomen. “Mijn stiefvader is degene die me gevormd heeft. In negatieve zin,” vertelde hij in een interview. “Als ik één foutje maakte, dan sloeg ie toe. Dan had ie een reden om me naar mijn kamer te sturen. Om me te straffen.” Om zich te verweren werd Blanca een fanatiek kickbokser.

Via Eva Veldhoen, de dochter van schilder Aat Veldhoen, leerde hij mensen in het Amsterdamse kunstcircuit kennen. Zo raakte hij bevriend met choreograaf en fotograaf Hans van Manen, die een mentor voor hem werd. Van Manen introduceerde hem in de balletwereld, waardoor Blanca foto’s kon maken van dansers. Als kickbokser kreeg Blanca ook een rol in Van Manens balletvoorstelling Pose (1982).

In de jaren tachtig maakte Blanca snel naam met zijn foto’s vol confronterende onderwerpen. Met een scheermes liet hij een lachende Mickey Mouse in zijn rug kerven en het resultaat werd een iconische foto in de Nederlandse portretfotografie. Ook voor andere foto’s takelde hij zichzelf toe. Hij naaide zijn lippen dicht, nagelde zijn hand op een balk of boorde een pijl door zijn wang. In een prachtig belicht zelfportret lijkt de kunstenaar seks te hebben met een levende kip. In een ander zelfportret heeft hij de kop van een rat in zijn mond, alsof hij deze wil afbijten. De rat verweert zich, zijn achterpootjes zetten zich af tegen de onderlip van de kunstenaar.

Bekend werd ook zijn serie Par la Pluie des Femmes (1989), waarvoor Blanca vrouwen fotografeerde nadat hij hun had gevraagd om na te denken hun meest traumatische ervaringen. Daarna legde hij ze genadeloos maar ook liefdevol vast, naakt en in tranen.

Blanca’s foto’s hebben een directe impact, maar zijn werkwijze was altijd gebaseerd op een zorgvuldige voorbereiding, vertelde hij in 2017: “Ik maak altijd eerst schetsen. Precies zoals ik de foto wil, met lichtval en compositie en al. Daardoor kan ik mezelf bij het maken van de foto zuiver concentreren op de emotie. Ik ben snel klaar. Het is pats! en boem! en het staat erop. Omdat ik het van tevoren minutieus heb uitgedacht.”

In 1985 maakte Blanca een prachtig zelfportret waarin hij zijn moeder omhelst. Beiden zijn naakt. In 2012 maakte hij de foto nogmaals en ditmaal draagt hij zijn moeder in zijn armen, als een klassieke piëta waarin de rollen zijn omgedraaid.

Na Amsterdam veroverde hij ook de internationale kunstwereld met zijn gevoelige en provocerende foto’s. Hij belandde in de high society van de kunstwereld in New York. “Robert Mapplethorpe zei steeds ‘Paul Blanca is my only competitor.’ Mapplethorpe introduceerde me bij iedereen. Grace Jones, Keith Haring, Clemente, Jasper Johns, Willem de Kooning. Ik kende ze en ging met ze om.”

Maar het ging mis. Het succesvolle bestaan in de jetset maakte plaats voor een leven dat in het teken stond van drugs en criminaliteit. Toen hij voor Nieuwe Revu een reportage maakte over mensen die woonden in verlaten metrotunnels in New York, begon hij zelf met heroïne en crack, waarna een jarenlange verslaving volgde.

In 1995 werd hij door Rob Scholte aangewezen als schuldige voor de bomaanslag waarbij de kunstenaar een jaar eerder zijn benen had verloren. De beschuldiging werd nooit bewezen, maar Blanca werd persona non grata in de kunstwereld. Exposities bleven uit, verzamelaars trokken zich terug. Blanca’s leven kwam steeds meer in het teken te staan van geweld en drugs.

In de jaren negentig verbleef Blanca regelmatig in Spanje, waar hij gefascineerd was door stierengevechten. Hij nam deel aan een stierengevecht en maakte de fotoserie Sangre de Toro, gedrukt met stierenbloed. “Die matador staat in zijn traje de luces, het pak van goud, en dat symboliseert het leven. En de stier is zwart, dat is de dood. Als die matador die stier doodt, is dat onsterfelijkheid. En dat is iets wat iedereen eigenlijk wel wil.”