We krijgen de campagnes die we als samenleving verdienen

De voortdurende zichtbaarheid van de beleidsmakers en andere politici - in eerste instantie via televisie en in mindere mate radio - heeft hen genoodzaakt zich duidelijk te profileren. Het volstaat al lang niet meer dossierkennis op te bouwen. Er hoort een stijl en een persoonlijkheid bij.

De sociale media hebben aan deze evolutie nog een extra elan gegeven. Het rechtstreeks scoren in het publieke debat is de norm geworden.

Er is geen tijd meer om te wachten op de resultaten van een gevoerde politiek. Er is geen tijd meer voor het filosofische debat over principes.

Politiek is stilaan een kijksport waarbij aan de toeschouwers de kans wordt gegeven bij elke interventie te juichen of te jouwen. Het zijn niet zozeer de club- of partijleden die van belang zijn. Het is vooral het grote publiek waarop gemikt wordt. De reacties volgen onmiddellijk. Zonder reflectie of autocensuur. Zonder copywriting maar rechtstreeks en rauw.

Dankzij die directe interactie werd er rond publiek beleid een nieuwe, meer directe taal ontwikkeld. Een parler vraie die voordien enkel opdook in rechtstreekse man-tegen-man-debatten. De harde, ordinaire, persoonlijke scheldpartijen hebben nochtans  in vervlogen decennia de muren van het parlement meer dan eens doen daveren. Maar ze bleven daar.

De essentie van het debat dook in de pers op via een journalistieke filter en in een bijna literaire taal die vooral bedoeld was om te lezen, niet om te spreken. 

Deze verpakkingsingreep is verdwenen.

Er zijn alleen nog rechtstreekse lijnen. Persoonlijke confrontaties dus die scherp en direct zijn. Een uurtje surfen op Twitter maakt duidelijk wat ik bedoel.

Als deze rauwheid de toon zet, kunnen politieke partijen niet achterblijven. Als ze het niet doen, worden ze 'zwak', 'besluiteloos' en 'flauw' genoemd. En voor dergelijke partijen wordt er niet gestemd.

Zeker niet als er grote voorbeelden van succes op te merken vallen. Trump heeft van die parler vrai een kunst gemaakt. Eérst op televisie, nadien in de politiek. De taal liet hem toe de underdog te zijn, het anti-establishment te vertegenwoordigen en dat ondanks zijn miljoenen en miljarden. Het fortuin deed er niet toe, het was de taal die hem een politieke identiteit gaf.

Zo zijn we in een tijdperk beland waarin de nuance weinig kans maakt. Politiekers zijn Heroes of Zero’s afhankelijk van het perspectief. Interessant in dat verband zijn Macron, Trudeau, Obama. Zij kapitaliseren ook op een zeker onbehagen, maar doen dit met een constructieve dynamiek.

Zij lijken echter zozeer te drijven op een zekere naïviteit (gedragen door hun charisma) dat ze daarna - als de glans er af wordt geschuurd door het politieke spel - teleurstellen. Obama mocht dit al ondervinden. Trudeau en Macron zullen onvermijdelijk volgen.

Of we dit nu goed of slecht vinden, is intussen irrelevant. Het is simpelweg een fact of life geworden. Het verplicht de politicus tot het ontwikkelen van een extra dimensie. Naast dossierkennis, inzicht en charisma moet de moderne politicus ook over sterke communicatievaardigheden beschikken met daarbovenop een uitzonderlijke gave tot zelfanalyse.

Kunnen leven in een totale transparante context is niet iedereen gegeven. Toch zal elke politicus dit moeten aanvaarden, want dat is wat er vandaag van hem verwacht wordt.

Voor het zover is, zullen er nog slachtoffers te betreuren vallen met zware “emotionele” schade. “If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen.” De langetermijnvisie zal moeten leren leven met de eisen van het nu, het onmiddellijke. Merkel geeft blijk van dergelijke combinatiekracht. Maar ze is stilaan een uitzondering aan het worden. 

Partijstructuren uit de 20ste eeuw zijn in feite achterhaalde samenwerkings­vormen geworden. Ze ontberen de kracht van de voortdurende dialoog met het volk. En laat dat nu net hun oorspronkelijke basisopdracht zijn.

Macron heeft dit in één presidentiele campagne bewezen. Een volks­beweging geleid door een politiek gevormde intelligent man die erin slaagde de dialoog op gang te trekken met het denkend deel van de massa. De massa die zijn betere “ik” ontdekte en het lynchen en veroordelen achterwege liet.

Hoelang het duurt valt nog te bezien. De druk ligt bij hem en zijn medestanders om de dialoog gaande te houden en niet te verstarren zoals de traditionele politieke partijen.

Onze partijen gaan daar oplossingen voor moeten vinden om hun stiel  schoon te houden. Er is nood aan sterke mediërende factoren om het politieke systeem in balans te houden.

De media staan hierin centraal. Media zijn niet alleen journalisten, maar dat zijn wij allemaal. Door aan het debat deel te nemen ben je burger. Een partij bestaat vandaag alleen als ze zich in de media, in het debat ontplooit. En dit in de breedte en niet enkel bij monde van een autocratische partijleider.

De media zijn er niet alleen om te oordelen en zeker niet om alleen maar te veroordelen. In eerste instantie zijn de media er om te debatteren en bijgevolg om ideeën te toetsen.

Daarvoor is er transparantie nodig en niet alleen goednieuwsshows. De media verklanken het verzamelde traditionele middenveld én de vroegere partijwerking. Zij vangen de maatschappelijke signalen op en vertalen ze en spreken de politiek daarop aan.

Ik geloof echt dat we de campagnes krijgen die we als samenleving verdienen. Het is aan de burger en aan de politiek om deze samenlevings­dialogen beter te capteren en bijgevolg betere antwoorden te verzinnen. Alleen dan zullen we extremisme en cynisme in de politiek kunnen vermijden. 

----

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.